Υπάρχουν κάποιες σωματικές ενοχλήσεις που ζουν στη σκιά. Δεν τις συζητάμε εύκολα, τις υπομένουμε σιωπηλά, σχεδόν με μια αίσθηση ντροπής, λες και το σώμα μας, αυτός ο τόσο οικείος ξένος, αποφάσισε να μας προδώσει με τον πιο ταπεινωτικό τρόπο. Η δυσφορία αυτή δεν έχει το δράμα μιας μεγάλης ασθένειας, αλλά τη φθορά της καθημερινότητας, μια υπόγεια υπενθύμιση της ευθραυστότητάς μας. Κι όμως, η κατανόηση αυτών των σιωπηλών σημάτων είναι η αρχή της λύσης για ένα πρόβλημα που ταλαιπωρεί ένα τεράστιο ποσοστό του πληθυσμού, πολύ μεγαλύτερο από αυτό που παραδεχόμαστε. Η αιμορροϊδική νόσος, με την ποικιλία των εκδηλώσεών της, ανήκει ακριβώς σε αυτή την κατηγορία των παθήσεων.
Αιμορροΐδες συμπτώματα: Αποκωδικοποιώντας τα Σημάδια του Σώματος
Πώς ξέρει κανείς ότι αυτό που τον ταλαιπωρεί είναι όντως αιμορροΐδες και όχι κάτι άλλο; Το σώμα, συνήθως, μιλάει με μια γλώσσα αρκετά συγκεκριμένη, αρκεί να ξέρουμε να την ακούσουμε. Το πιο χαρακτηριστικό, και συχνά το πρώτο, σύμπτωμα που οδηγεί τους περισσότερους στον γιατρό είναι η παρουσία αίματος. Δεν πρόκειται για μια σκοτεινή, ανησυχητική αιμορραγία, αλλά συνήθως για μια ανώδυνη, ζωηρή κόκκινη αιμορραγία που παρατηρείται στο χαρτί υγείας ή να καλύπτει τα κόπρανα (Soeseno). Αυτή η εικόνα, αν και τρομακτική, είναι συχνά ενδεικτική εσωτερικών αιμορροΐδων που έχουν τραυματιστεί κατά τη διάρκεια της κένωσης. Είναι ένα σήμα καθαρό, σχεδόν κραυγαλέο, που όμως πολλοί επιλέγουν να αγνοήσουν για καιρό.
Τα Πρώιμα Σημάδια: Πόνος, Κνησμός και Αίσθημα Ατελούς Κένωσης
Πέρα από το αίμα, υπάρχει ένα ολόκληρο φάσμα άλλων ενοχλήσεων. Ο κνησμός (φαγούρα) στην περιοχή του πρωκτού είναι ένα από τα πιο βασανιστικά συμπτώματα των αιμορροΐδων. Μπορεί να είναι ήπιος ή έντονος, διακοπτόμενος ή συνεχής, και συχνά επιδεινώνεται τη νύχτα ή μετά την κένωση. Αυτή η ενόχληση, που συνοδεύεται συχνά από έναν ερεθισμό του δέρματος, οφείλεται στη διαρροή μικρής ποσότητας βλέννας από τις διογκωμένες αιμορροΐδες. Σε κάποιες περιπτώσεις, κυριαρχεί ο πόνος. Δεν είναι πάντα παρών, αλλά όταν εμφανίζεται, συνήθως συνδέεται με εξωτερικές αιμορροΐδες, ειδικά αν έχει δημιουργηθεί θρόμβος μέσα σε αυτές—μια κατάσταση γνωστή ως θρόμβωση. Τότε ο πόνος είναι οξύς, σταθερός και η αιμορροΐδα γίνεται μια σκληρή, επώδυνη μάζα. Υπάρχει και εκείνο το παράξενο, συχνά παρεξηγημένο, αίσθημα ότι το έντερο δεν έχει αδειάσει πλήρως μετά την τουαλέτα, μια αίσθηση βάρους ή ξένου σώματος στον πρωκτό.
Η απάντηση στο συχνό ερώτημα «αιμορροΐδες συμπτώματα» δεν είναι μονοδιάστατη, καθώς συνδέεται άμεσα με τις καθημερινές μας συνήθειες. Είναι ολόκληρη η αλυσίδα της σύγχρονης παθογένειας—καθιστική ζωή, διατροφή φτωχή σε φυτικές ίνες που προκαλεί δυσκοιλιότητα και η χρόνια προσπάθεια κατά την κένωση—όλα αυτά μαζί, σαν ένας κακός συνδυασμός, που τελικά ασκούν αφόρητη πίεση στα αγγεία της περιοχής (Kalkdijk και συνεργάτες). Φαίνεται, σύμφωνα με νεότερες έρευνες, πως ίσως να παίζει ρόλο και μια γενετική προδιάθεση, ένας παράγοντας που κάνει κάποιους ανθρώπους πιο ευάλωτους στην ανάπτυξη της νόσου (Parol και συνεργάτες).
Πότε η Ενόχληση Γίνεται Επείγον;
Υπάρχουν, βέβαια, και τα πιο προχωρημένα στάδια. Οι εσωτερικές αιμορροΐδες, καθώς μεγαλώνουν, μπορεί να αρχίσουν να προβάλλουν έξω από τον πρωκτό κατά την κένωση. Στην αρχή, μπορεί να ανατάσσονται (να επιστρέφουν στη θέση τους) από μόνες τους. Αργότερα, μπορεί να χρειάζονται ανάταξη με το χέρι, ενώ στα πιο σοβαρά στάδια παραμένουν μόνιμα εκτός πρωκτού (πρόπτωση). Αυτή η κατάσταση, πέρα από την έντονη δυσφορία, αυξάνει τον κίνδυνο ερεθισμού, αιμορραγίας και πόνου. Ειδικές ομάδες του πληθυσμού, όπως οι έγκυες γυναίκες, βιώνουν συχνά μια παροδική αλλά έντονη έξαρση των συμπτωμάτων, καθώς η πίεση από τη μήτρα και οι ορμονικές αλλαγές επιδεινώνουν την κατάσταση, καθιστώντας τις αιμορροΐδες στην εγκυμοσύνη ένα πολύ συχνό φαινόμενο (Gülören και συνεργάτες). Σε κάθε περίπτωση, η σωστή διάγνωση της αιμορροϊδικής νόσου βασίζεται στην κλινική εικόνα, δηλαδή στην ορθοπρωκτική εξέταση και τα συμπτώματα που περιγράφει ο ασθενής (Egawa και Gologorsky).
Πέρα από το Σύμπτωμα: Αναζητώντας τις Ρίζες του Προβλήματος
Η σύγχρονη ιατρική, στην αγωνία της να προσφέρει άμεση ανακούφιση, συχνά εστιάζει στο αποτέλεσμα—τον πόνο, την αιμορραγία, τη φλεγμονή—παραβλέποντας την αιτία. Είναι μια λογική προσέγγιση, σίγουρα, γιατί ο πόνος απαιτεί λύση τώρα, όχι φιλοσοφική ανάλυση. Αλλά στην περίπτωση των αιμορροΐδων, η εμμονή αποκλειστικά στο σύμπτωμα ισοδυναμεί με το να σκουπίζεις διαρκώς το νερό από το πάτωμα χωρίς ποτέ να κλείνεις τη βρύση που στάζει. Για να καταλάβουμε πραγματικά γιατί εμφανίζονται τα συμπτώματα των αιμορροΐδων, πρέπει να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να κοιτάξουμε την ίδια τη δομή του σώματός μας και, κυρίως, τον τρόπο που το μεταχειριζόμαστε. Οι αιμορροΐδες, στην πραγματικότητα, δεν είναι κάποια ξένη εισβολή· είναι φυσιολογικοί ανατομικοί σχηματισμοί, αγγειακά «μαξιλαράκια» που υπάρχουν σε όλους μας και βοηθούν στον έλεγχο των κενώσεων. Το πρόβλημα δεν είναι η ύπαρξή τους, αλλά η διόγκωση, η φλεγμονή και η μετατόπισή τους, μια διαδικασία που πυροδοτείται σχεδόν πάντα από έναν κεντρικό παράγοντα: την υπερβολική πίεση.
Ο Πολιτισμός της Καρέκλας και το Τίμημα της Δυσκοιλιότητας
Η όλη παθοφυσιολογία της νόσου μπορεί να συνοψιστεί σε αυτή τη λέξη: πίεση. Μια αφύσικη, παρατεταμένη πίεση στην περιοχή της πυέλου και του πρωκτού, η οποία οδηγεί τα ευαίσθητα αιμορροϊδικά αγγεία σε διάταση και εξασθένιση. Και πού βρίσκει τις ρίζες της αυτή η πίεση; Κυρίως, στον σύγχρονο τρόπο ζωής. Η χρόνια δυσκοιλιότητα είναι ο νούμερο ένα ένοχος. Μια διατροφή φτωχή σε φυτικές ίνες και νερό οδηγεί σε σκληρά κόπρανα, και η προσπάθεια για την αποβολή τους—το γνωστό σε όλους «σφίξιμο»—αυξάνει δραματικά την ενδοκοιλιακή πίεση, η οποία μεταφέρεται απευθείας στις φλέβες του πρωκτού. Αυτή η καθημερινή, επαναλαμβανόμενη καταπόνηση είναι που, σταδιακά, οδηγεί στη χαλάρωση των ιστών που στηρίζουν τις αιμορροΐδες.
Παράλληλα, ζούμε στον πολιτισμό της καρέκλας. Περνάμε ατελείωτες ώρες καθιστοί στο γραφείο, στο αυτοκίνητο, στον καναπέ. Αυτή η παρατεταμένη καθιστική θέση όχι μόνο συμβάλλει στην κακή λειτουργία του εντέρου αλλά ασκεί και συνεχή, άμεση πίεση στην περιπρωκτική περιοχή. Σε αυτή την εξίσωση προστίθενται και άλλοι παράγοντες κινδύνου όπως η παχυσαρκία, όπου το επιπλέον σωματικό βάρος αυξάνει μόνιμα την πίεση στην κοιλιακή και πυελική χώρα, και η εγκυμοσύνη, όπου το βάρος του εμβρύου σε συνδυασμό με τις ορμονικές αλλαγές που προκαλούν χαλάρωση των ιστών, δημιουργούν τις ιδανικές συνθήκες για την εμφάνιση ή την επιδείνωση των αιμορροΐδων (Ramnayan και συνεργάτες). Δεν είναι τυχαίο ότι μελέτες σε διάφορους πληθυσμούς παγκοσμίως, όπως μία που διεξήχθη στη Σαουδική Αραβία, καταγράφουν έναν ανησυχητικά υψηλό επιπολασμό των συμπτωμάτων, αποδεικνύοντας ότι το πρόβλημα ξεπερνά τα σύνορα του δυτικού κόσμου και συνδέεται με τις παγκοσμιοποιημένες συνήθειες (Oberi και συνεργάτες).
Η Εσωτερική Διάκριση: Βαθμοί και Κατηγορίες
Για την καλύτερη κατανόηση και διαχείριση της κατάστασης, οι γιατροί ταξινομούν τις εσωτερικές αιμορροΐδες σε τέσσερις βαθμούς, ανάλογα με το μέγεθος και τον βαθμό της πρόπτωσής τους. Αυτή η ταξινόμηση είναι κρίσιμη, διότι καθορίζει σε μεγάλο βαθμό και την προτεινόμενη θεραπευτική προσέγγιση.
- 1ου Βαθμού: Οι αιμορροΐδες είναι διογκωμένες αλλά παραμένουν πάντα στο εσωτερικό του πρωκτικού σωλήνα. Μπορεί να προκαλέσουν αιμορραγία, αλλά δεν προπίπτουν. Είναι η πιο ήπια μορφή.
- 2ου Βαθμού: Οι αιμορροΐδες προπίπτουν (βγαίνουν έξω) κατά τη διάρκεια της κένωσης, αλλά ανατάσσονται (επιστρέφουν στη θέση τους) αυτόματα μετά το τέλος της.
- 3ου Βαθμού: Σε αυτό το στάδιο, η πρόπτωση των αιμορροΐδων κατά την κένωση ή την άσκηση πίεσης είναι τέτοια που δεν ανατάσσονται από μόνες τους. Ο ασθενής χρειάζεται να τις σπρώξει πίσω στη θέση τους με το δάχτυλο.
- 4ου Βαθμού: Αυτή είναι η πιο σοβαρή μορφή. Οι αιμορροΐδες παραμένουν μόνιμα προπίπτουσες εκτός του πρωκτού και δεν μπορούν να αναταχθούν. Συχνά συνοδεύονται από πόνο, αίσθημα βάρους και διαρροή βλέννας.
Οι εξωτερικές αιμορροΐδες, από την άλλη, δεν ταξινομούνται με τον ίδιο τρόπο. Πρόκειται για διατεταμένες φλέβες που βρίσκονται κάτω από το δέρμα γύρω από τον πρωκτό και γίνονται αντιληπτές ως μαλακές διογκώσεις. Το κύριο πρόβλημα που δημιουργούν είναι η οξεία θρόμβωση, όπου σχηματίζεται ένας επώδυνος θρόμβος αίματος μέσα στην αιμορροΐδα, προκαλώντας έντονο πόνο και μια σκληρή, μπλε απόχρωσης διόγκωση.
Η διάγνωση, επομένως, δεν αφορά απλώς την επιβεβαίωση της ύπαρξης αιμορροΐδων, αλλά και τον ακριβή προσδιορισμό του τύπου και του σταδίου τους, κάτι που είναι θεμελιώδες για τον σχεδιασμό της θεραπείας. Το πρόβλημα είναι τόσο συχνό, που έχουν εκπονηθεί μέχρι και κατευθυντήριες οδηγίες για φαρμακοποιούς ώστε να μπορούν να παρέχουν σωστές συμβουλές για τα μη συνταγογραφούμενα σκευάσματα που ανακουφίζουν προσωρινά τα συμπτώματα (Nakhla και συνεργάτες). Όμως, η ανακούφιση δεν είναι θεραπεία. Η πραγματική λύση βρίσκεται στην κατανόηση αυτών των αιτιών και στην αλλαγή του τρόπου ζωής, κάτι που ακούγεται απλό αλλά είναι ίσως η μεγαλύτερη πρόκληση από όλες. Η οριστική θεραπεία, όπως θα δούμε, εξαρτάται απόλυτα από το στάδιο της νόσου, με κάποιες συντηρητικές μεθόδους να αποδεικνύονται λιγότερο αποτελεσματικές σε προχωρημένα στάδια σε σχέση με πιο επεμβατικές λύσεις, όπως η αιμορροϊδεκτομή, σύμφωνα με εκτενείς ανασκοπήσεις της βιβλιογραφίας (Ashburn).
Η Στρατηγική της Αντιμετώπισης: Από τις Αλλαγές στον Τρόπο Ζωής μέχρι τις Ιατρικές Παρεμβάσεις
Μπροστά στη δυσφορία και τον πόνο, η ανθρώπινη επιθυμία είναι σχεδόν πάντα η ίδια: μια γρήγορη λύση, ένα χάπι, μια αλοιφή, μια επέμβαση που θα εξαφανίσει το πρόβλημα και θα μας επιτρέψει να επιστρέψουμε, το συντομότερο δυνατόν, στις ίδιες ακριβώς συνήθειες που το προκάλεσαν. Είναι κατανοητό, αλλά στην περίπτωση της αιμορροϊδοπάθειας, αυτή η προσέγγιση είναι καταδικασμένη να αποτύχει μακροπρόθεσμα. Η αλήθεια είναι ότι ο ακρογωνιαίος λίθος κάθε επιτυχημένης θεραπείας δεν είναι κάποια εξελιγμένη ιατρική τεχνική, αλλά κάτι πολύ πιο ταπεινό, πολύ πιο βαρετό, και απείρως πιο δύσκολο: η αλλαγή της καθημερινότητας. Χωρίς αυτή τη βάση, όλες οι άλλες παρεμβάσεις είναι απλώς προσωρινά μπαλώματα σε ένα πρόβλημα που θα συνεχίσει να υποβόσκει.
Η Επανάσταση της Καθημερινότητας: Νερό, Ίνες και Κίνηση
Η πρώτη γραμμή άμυνας, και συχνά η μόνη που χρειάζεται για τις ήπιες περιπτώσεις (1ου και 2ου βαθμού), είναι η συντηρητική αντιμετώπιση. Αυτό μεταφράζεται σε τρεις βασικούς πυλώνες. Πρώτον, η διατροφή. Η αύξηση της πρόσληψης φυτικών ινών μέσω φρούτων, λαχανικών, οσπρίων και προϊόντων ολικής άλεσης είναι εκ των ων ουκ άνευ. Οι ίνες αυξάνουν τον όγκο των κοπράνων και τα μαλακώνουν, καθιστώντας τη διέλευσή τους από το έντερο ευκολότερη και μειώνοντας την ανάγκη για σφίξιμο. Δεύτερον, η ενυδάτωση. Η κατανάλωση άφθονου νερού είναι εξίσου σημαντική, καθώς χωρίς αυτό οι φυτικές ίνες μπορεί να έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα. Τρίτον, η τροποποίηση συνηθειών. Αυτό περιλαμβάνει την αποφυγή της παρατεταμένης παραμονής στην τουαλέτα—μια κακή συνήθεια της εποχής των smartphones—και την ενσωμάτωση τακτικής, ήπιας άσκησης, όπως το περπάτημα, που τονώνει την κινητικότητα του εντέρου.
Για την άμεση ανακούφιση των συμπτωμάτων, υπάρχουν απλές λύσεις. Τα χλιαρά μπάνια (sitz baths) για 10-15 λεπτά, αρκετές φορές την ημέρα, μπορούν να μειώσουν τον ερεθισμό και να χαλαρώσουν τους μύες του σφιγκτήρα. Επίσης, η χρήση τοπικών σκευασμάτων, όπως κρέμες ή υπόθετα, μπορεί να προσφέρει προσωρινή ανακούφιση από τον πόνο και τον κνησμό. Σκευάσματα με υδροκορτιζόνη 1%, για παράδειγμα, θεωρούνται μια ασφαλής και αποτελεσματική θεραπεία για μικρά χρονικά διαστήματα (Nakhla και συνεργάτες). Υπάρχει, επίσης, μια πληθώρα από φυσικά προϊόντα με πιθανή δράση στην αγορά, αν και η αποτελεσματικότητά τους συχνά δεν είναι τεκμηριωμένη με τον ίδιο τρόπο (Liang και συνεργάτες). Η ουσία είναι ότι αυτά τα μέτρα στοχεύουν στο σύμπτωμα, όχι στην αιτία.
Οι Ελάχιστα Επεμβατικές Λύσεις: Παρεμβάσεις στο Ιατρείο
Όταν τα συμπτώματα επιμένουν παρά τις αλλαγές στον τρόπο ζωής, ή σε περιπτώσεις αιμορροΐδων 2ου και 3ου βαθμού, υπάρχουν διάφορες ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές που μπορούν να γίνουν στο ιατρείο, χωρίς να απαιτείται γενική αναισθησία. Η πιο διαδεδομένη από αυτές είναι η απολίνωση με ελαστικούς δακτυλίους (rubber band ligation). Η διαδικασία είναι απλή: ο γιατρός τοποθετεί έναν μικρό ελαστικό δακτύλιο στη βάση της εσωτερικής αιμορροΐδας, διακόπτοντας την παροχή αίματος σε αυτήν. Μέσα σε λίγες ημέρες, η αιμορροΐδα νεκρώνεται και αποπίπτει μαζί με τον δακτύλιο. Άλλες τεχνικές περιλαμβάνουν τη σκληροθεραπεία (έγχυση μιας χημικής ουσίας που προκαλεί συρρίκνωση της αιμορροΐδας) και τη φωτοπηξία με υπέρυθρη ακτινοβολία. Αυτές οι μέθοδοι είναι γενικά καλά ανεκτές, έχουν γρήγορη ανάρρωση, αλλά μπορεί να απαιτήσουν επαναλαμβανόμενες συνεδρίες και έχουν υψηλότερα ποσοστά υποτροπής σε σχέση με τη χειρουργική επέμβαση.
Η τελική επιλογή της θεραπείας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, και ένα ολοκληρωμένο σχέδιο θεραπείας λαμβάνει υπόψη την ανατομία, τα συμπτώματα και τις συννοσηρότητες του ασθενούς (Egawa και Gologorsky). Για την οριστική λύση, ιδιαίτερα σε πιο προχωρημένα στάδια, η χειρουργική αφαίρεση μπορεί να αποδειχθεί η πιο αποτελεσματική μέθοδος.
Για τις πιο σοβαρές περιπτώσεις (μεγάλες αιμορροΐδες 3ου και 4ου βαθμού ή θρομβωμένες εξωτερικές αιμορροΐδες), η χειρουργική επέμβαση, γνωστή ως αιμορροϊδεκτομή, παραμένει η πιο αποτελεσματική λύση. Η επέμβαση αφαιρεί τον πλεονάζοντα αιμορροϊδικό ιστό, προσφέροντας οριστική λύση στο πρόβλημα. Είναι σημαντικό, όμως, να είναι κανείς ρεαλιστής: ενώ η αιμορροϊδεκτομή έχει πολύ υψηλά ποσοστά επιτυχίας, συνδέεται με μια μετεγχειρητική περίοδο σημαντικού πόνου που μπορεί να διαρκέσει από μερικές ημέρες έως και εβδομάδες. Έρευνες που συγκρίνουν τις μεθόδους δείχνουν ότι η ανοιχτή αιμορροϊδεκτομή είναι συχνά περισσότερο αποτελεσματική από την απολίνωση στην πλήρη εξάλειψη των συμπτωμάτων, αλλά με το τίμημα μιας πιο δύσκολης ανάρρωσης (Ashburn).
Τελικά, ο δρόμος προς την ανακούφιση δεν είναι μια ευθεία γραμμή, αλλά μια διαδρομή που απαιτεί αυτογνωσία και δέσμευση. Είναι μια πορεία που ξεκινά όχι στο χειρουργείο, αλλά στο τραπέζι της κουζίνας και στο πάρκο της γειτονιάς, και ενισχύεται από τη σωστή πληροφόρηση και την καθοδήγηση. Η βελτίωση της γνώσης του ασθενούς για την κατάστασή του και η υιοθέτηση υγιεινών πρακτικών είναι, τελικά, πιο ισχυρά εργαλεία από οποιοδήποτε νυστέρι (Abd Elmoniem και Ghonaem). Οι αιμορροΐδες δεν είναι απλώς μια ενόχληση· είναι ένα μήνυμα από το σώμα μας, ένα σχόλιο για τον τρόπο που ζούμε. Και η πιο αποτελεσματική θεραπεία είναι ίσως αυτή που μας αρέσει λιγότερο: η συνέπεια.
farmakologia.gr
Συχνές Ερωτήσεις
Πότε πρέπει να ανησυχήσω για το αίμα στα κόπρανα;
Πάντα. Κάθε απώλεια αίματος από το ορθό, ακόμη κι αν υποψιάζεστε ότι οφείλεται σε αιμορροΐδες, πρέπει να αξιολογείται από γαστρεντερολόγο ή χειρουργό για να αποκλειστούν άλλες παθήσεις.
Μπορούν οι αιμορροΐδες να προκαλέσουν καρκίνο;
Όχι, οι αιμορροΐδες είναι καλοήθης πάθηση και δεν μετατρέπονται σε καρκίνο. Ωστόσο, τα συμπτώματά τους, όπως η αιμορραγία, μπορεί να είναι ίδια με αυτά του καρκίνου του παχέος εντέρου, γι’ αυτό η ιατρική διάγνωση είναι απαραίτητη.
Μπορούν οι αιμορροΐδες να φύγουν μόνες τους;
Οι ήπιες αιμορροΐδες, ειδικά αυτές που σχετίζονται με την εγκυμοσύνη ή μια παροδική δυσκοιλιότητα, μπορεί να υποχωρήσουν με αλλαγές στη διατροφή και τον τρόπο ζωής. Οι πιο προχωρημένες, ωστόσο, συνήθως απαιτούν ιατρική παρέμβαση.
Ποια είναι η καλύτερη θεραπεία για τις αιμορροΐδες;
Δεν υπάρχει μία «καλύτερη» θεραπεία για όλους. Η ιδανική προσέγγιση εξαρτάται από τον τύπο, το στάδιο των αιμορροΐδων και τα συμπτώματα του κάθε ασθενούς, και καθορίζεται αποκλειστικά από τον θεράποντα ιατρό.
Η διατροφή παίζει όντως τόσο μεγάλο ρόλο;
Απολύτως. Μια διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες και υγρά είναι ο ακρογωνιαίος λίθος για την πρόληψη και τη διαχείριση των αιμορροΐδων, καθώς αποτρέπει τη δυσκοιλιότητα, που αποτελεί τον κύριο επιβαρυντικό παράγοντα.
Βιβλιογραφία
- Abd Elmoniem, S.O., Ghonaem, S.E.S., et al. (2023). ‘Effect of Nursing Guidelines on Hemorrhoids Symptoms among Pregnant Women’. Egyptian Journal of Health Sciences.
- Ashburn, J.H. (2025). ‘Hemorrhoidal disease: a review’. JAMA.
- Egawa, F., & Gologorsky, R.C. (2025). ‘Hemorrhoids’. Surgical Clinics.
- Gülören, G., Çınar, G.N., et al. (2024). ‘Hemorrhoids, anorectal symptoms, and related risk factors in pregnancy and the postpartum period: a follow-up study’. The Journal of Women’s & Pelvic Health Physical Therapy.
- Kalkdijk, J., Broens, P., et al. (2022). ‘Functional constipation in patients with hemorrhoids: a systematic review and meta-analysis’. European Journal of Gastroenterology & Hepatology.
- Liang, Y., Ren, T., et al. (2024). ‘Natural products with potential effects on hemorrhoids: a review’. Molecules.
- Nakhla, N., Hospattankar, A., et al. (2025). ‘Improving Hemorrhoid Outcomes: A Narrative Review and Best Practices Guide for Pharmacists’. Pharmacy.
- Oberi, I.A., Omar, Y., et al. (2023). ‘Prevalence of hemorrhoids and their risk factors among the adult population in Jazan, Saudi Arabia’. Cureus.
- Parol, B., Sas, O., et al. (2025). ‘How Can Molecules Induce Hemorrhoids? The Role of Genetics and Epigenetics in Hemorrhoidal Disease’. International Journal of Molecular Sciences.
- Ramnayan, Y.A., Kher, J., et al. ‘Hemorrhoids: A comprehensive Review of Etiology, Pathophysiology, Risk Factor and Treatment Option’. Archives of Advances in Biosciences.
- Soeseno, S.W., Wahyudi, P.A.E., et al. (2021). ‘Diagnosis and management of internal hemorrhoids: A brief review’. European Journal of Medical and Health Sciences.